ملاسما چیست؟
ملاسما یکی از مشکلات رایج پوستی می‌باشد که در آن لکه‌هایی خاکستری و قهوه‌ای رنگ در صورت مشاهده میشود. لکه های پوستی ناشی از ملاسما یک حالت اکتسابی شایع در نواحی در معرض آفتاب است که با نور خورشید، حاملگی و بیماری های اندوکربن تشدید می شود. در اکثر افرادی که به این عارضه مبتلا هستند لک‌ها بر روی نواحی مختلف صورت ظاهر می‌شوند. علاوه بر این در قسمت‌هایی از بدن نیز که بیشتر در معرض نور آفتاب قرار دارد از قبیل مچ و ساعد دست و گردن نیز ممکن است این لک‌ها دیده می‌شوند. این لکه ها اغلب به دنبال تغییرات فیزیولوژیک نظیر حاملگی ایجاد می شود. در دوران یائسگی نیز امکان بروز این حالت وجود دارد که البته در این زمان عمدتا در اثر اختلالات تخمدانی می باشد.
این لکه های پوستی از لحاظ ظاهری، به ویژه در خانم ها بسیار مشکل ساز است و تا کنون داروهای زیادی جهت درمان یا کاهش لکه های پوستی آن مورد استفاده قرار گرفته است که از لحاظ عوارض، محدودیت مصرف نسبی دارند. بنابراین، بررسی یک داروی جدید با اثرگذاری بیشتر و عوارض کمتر ضرورت دارد.
ملاسما در زنان بیشتر از مردان دیده میشود. بخصوص خانم‌های باردار که دچار این لک‌های پوستی می‌شوند که اصطلاحا ماسک بارداری گفته میشود. از این رو به نظر می‌رسد عامل محرک اصلی در بروز ملاسما هورمون‌ها هستند. در این حالت لک‌های پوستی به رنگ تیره بر روی گونه‌ها ظاهر می‌شوند.
انواع ملاسما
۴ الگوی پیگمانتاسیون در ملاسما تشخیص داده شده اند: اپیدرمی، درمی ، مخلوط، و فرم بدون اسم در افراد با رنگ پوست تیره . نوع اپیدرمی آن با حضور ملانین اضافی در لایه های سطحی پوست تعریف می شود. ملاسمای درمی با حضور ملانوفاژ ها ( سلول هایی که ملانین را میبلعند ) درون درم از سایر انواع متمایز میشود. نوع مخلوط شامل هر دو نوع درمی و اپیدرمی می باشد. در نوع چهارم ملانوسیت های اضافی در پوست افراد دارای پوست تیره وجود دارد.
ملاسما در کجای بدن دیده می شود؟
ملاسما با از دست دادن رنگ و یا هایپرپیگمانتاسیون ابتدا در صورت، مشخص می شود. سه نوع از الگوهای صورتی شایع در ملاسما تشخیص داده شده اند که شامل ، نوع centrofacial ( مرکز صورت ) نوع malar ( استخوان گونه ها) و نوع mandibular ( استخوان فک) می باشد. الگوی سنتروفاشیال شایعترین فرم ملاسما است و شامل پیشانی، گونه ها ، بالای لب، بینی و چانه می باشد. الگوی گونه ای شامل بالای گونه ها می باشد. الگوی مندیبولار مخصوص فک می باشد.
قسمت بالایی گردن با شیوع کمتری در ملاسما درگیر می شود. و ملاسما به طور نادر در سایر قشمت های بدن مانند ساعد ایجاد می شود.
علائم و نشانه‌های ملاسما
علائم رایج ملاسما لک‌هایی به رنگ قهوه‌ای یا خاکستری مایل به قهوه‌ای است که بیشتر در ناحیه صورت مشاهده میشود. این لک‌ها معمولاً در گونه‌ها، پیشانی، پل بینی، قسمت بالای لب بالایی و چانه و در مواردی هم بر روی ساعد و مچ دست یا روی گردن ظاهر می‌شوند که شیوع کمتری دارند. به طور کلی ملاسما هیچ علائم خاصی ایجاد نمی‌کنند که شما احساس کنید اما شکل ظاهری پوست تغییر پیدا میکند که این خود بسیاری از افراد مبتلا به ملاسما را رنج می‌دهد.
چه کسی به ملاسما مبتلا میشود؟
همانطور که گفتیم ملاسما در زنان بیشتر از مردان دیده میشود. فقط ۱۰ درصد از افرادی که به این عارضه پوستی مبتلا هستند مرد می‌باشند.
ملاسما بیشتر در افرادی با پوست‌های تیره‌تر از قبیل مردمی که در کشورهای آمریکای لاتین، شمال آفریقا، آسیا، هندوستان، خاورمیانه و حوزه دریای مدیترانه زندگی میکنند دیده میشود. علاوه بر این افرادی که در بین خویشاوندان خونی آنها، قبلا کسی به ملاسما مبتلا شده باشد احتمال بروز این بیماری درآن‌ها بیشتر است.
علت ایجاد لکه های پوستی چیست؟
علت دقیق ملاسما نامشخص است اما احتمال می‌رود این عارضه بر اثر تولید بیش از اندازه رنگ توسط سلول‌های تولید کننده رنگ در پوست بدن (ملانوسیت‌ها) ایجاد میشود. متخصصان بر این باور هستند که لکه های تیره موجود در ملاسما میتوانند به علت چندین عامل ایجاد شوند، از جمله حاملگی، قرص های ضد بارداری، درمان جایگزینی هورمون( HRT و پروژسترون) سابقه خانوادگی ملاسما ، داروهای ضد تشنج، و سایر داروهایی که پوست را به تولید بیشتر پیگمنت بعد از قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش (UV) مستعد میکنند.
نکات قبل از لیزر موهای زائد
عوامل محرک ملاسما
نور آفتاب
قرار گیری بدون کنترل در برابر خورشید به عنوان علت اصلی ملاسما در نظر گرفته می شود، خصوصاً در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد هستند. مطالعات بالینی نشان داده است که افراد به طور معمول در ماه های تابستان هنگامی که خورشید شدیدترین تابش را دارد دچار ملاسما می شوند. در زمستان هایپرپیگمانتاسیون موجود در پلاسما کنتر قابل مشاهده است یا کمرنگ تر می شود.
بالا رفتن پروژسترون
هنگامی که ملاسما در زمان حاملگی اتفاق می افتد، اصطلاحاً کلوآسما یا ماسک بارداری نامیده می شود. خانم های باردار دچار افزایش سطوح استروژن ، پروژسترون ، و هورمون تحریک کننده ی ملانوسیت ( MSH) در طی سه ماهه ی دوم و سوم بارداری می شوند. ملانوسیت سلول هایی موجود در پوست هستند که پیگمنت ها را ذخیره میکنند. البته، تصور می شود که ملاسمای مرتبط با حاملگی به دلیل افزایش سطوح پروژسترون به وجود می آید نه افزایش استروژن و هورمون تحریک کننده ی ملانوسیت. مطالعات نشان داده اند که خانم های یائسه ای که در تحت درمان با جایگزینی هورمون پروژسترون هستند و یا خانم هایی که قرص‌های پیشگیری از بارداری را مصرف می کنند، احتمال بیشتری دارد که دچار ملاسما شوند. خانم های یائسه ای که فقط استروژن دریافت میکنند به نظر می رسد که کمتر دچار ملاسما می شوند.
محصولات محرک پوست
علاوه بر این، محصولات یا درمان هایی که باعث تحریک پوست می شوند ممکن است منجر به افزایش تولید ملانین و تسریع ایجاد علائم ملاسما شوند. مواد آرایشی از قبیل کرم‌ها و محصولات محافظت از پوست که حساسیت پوستی در فرد ایجاد میکنند ممکن است این بیماری را تشدید کنند.
سابقه خانوادگی
افرادی که دارای فاکتورهای مستعد کننده ی ارثی یا سابقه خانوادگی شناخته شده ملاسما هستند ، ریسک بالایی برای ابتلا به ملاسما دارند.
پیشگیری از ملاسما
محافظت از پوست در برابر نور آفتاب یکی از رایج‌ترین و بهترین روش‌ها برای درمان ملاسما می‌باشد. از این رو شخصی که مبتلا به ملاسما است باید هر روز از کرم ضد آفتاب استفاده کند و هر ۲ ساعت یک بار نیز آن را تجدید کند. علاوه بر این استفاده از کلاه نقاب‌دار با نقاب بزرگ نیز در محیط بیرون از خانه یکی دیگر از روش‌هایی است که متخصصان پوست توصیه میکنند. چرا که کرم ضد آفتاب شاید نتواند به تنهایی از پوست در برابر آفتاب محافظت کند.
چگونگی تشخیص ملاسما
در اکثر مواقع متخصصین پوست فقط با نگاه کردن به پوست بیماران خود میتوانند وجود این بیماری را در آنها تشخیص دهند. ممکن است متخصص برای تشخیص دقیق اینکه این بیماری تا چه عمقی از پوست نفوذ کرده پوست را در زیر نور وسیله‌ای به نام لامپ وود مشاهده کند.
در برخی از موارد نشانه‌های ملاسما با برخی از عارضه‌های پوستی دیگر یکی می‌باشد. در این موارد پزشک برای تشخیص وجود این بیماری یک نمونه کوچک از پوست را برداشته که به این روش بیوپسی می‌گویند. عمل بیوپسی میتواند توسط پزشک متخصص پوست سریعا و به طور ایمن در همان زمان ویزیت در داخل مطب انجام بگیرد.
روش درمان ملاسما چیست؟
معمولا در مواردی که یک محرک خارجی از قبیل بارداری یا قرص‌های پیشگیری از بارداری باعث ایجاد این بیماری شود لک‌های ملاسما ممکن است به خودی خود برطرف شود. به طور مثال وقتی خانم‌ها وضع حمل میکنند یا دیگر از قرص‌های جلوگیری از بارداری استفاده نمی‌کنند این عارضه خود به خود برطرف میشود.
اما در مواردی هم دیده شده است که ملاسما تا سال‌های طولانی و یا حتی در همه طول عمر هم باقی می‌ماند. در مواردی که این بیماری خود به خود برطرف نمی‌شود و یا خانم‌هایی که مبتلا به این عارضه هستند قصد دارند مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری خود را ادامه دهند درمان‌های ترکیبی برای درمان این عارضه به کار برده می‌شوند و آثار این عارضه را در پوست کاهش می‌دهد.
برخی از موثرترین راه های درمان لک صورت عبارت اند از:
هیدروکوئینون
در کنار استفاده ی منظم از ضد آفتاب هایی با طیف وسیع وSPF (فاکتور محافظت کننده ی خورشید ) ٣٠ یا بالاتر، هیدروکوئینون میتواند پیگمانتاسیون های اضافی را از بین ببرد و از تیره شدن بیشتر پوست جلوگیری کند. اگرچه که این درمان ممکن است تنها باعث بهبودی موقت در موارد پیچیده تر خصوصاً در بیمارانی که نوع مخلوط ملاسما را دارند، شود. در این نوع از ملاسما پیگمنت های اضافی در هر دو لایه اپیدرم و درم ( لایه سطحی و زیرین) پوست تولید می شود .
این دارو اولین درمان رایج برای ملاسما به شمار می‌رود. معمولاً هیدروکوئینون را بر روی پوست می‌مالند و باعث روشن شدن رنگ پوست میشود. این دارو را می‌توان به شکل‌های مختلفی شامل کرم، لوسیون، ژل یا مایع، از داروخانه‌ها تهیه کرد. مقدار کمی از این دارو را می‌توان بدون نیاز به نسخه از داروخانه تهیه کرد. البته این دسته از محصولات در مقایسه با محصولاتی که توسط پزشک متخصص پوست تجویز میشود، مقدار هیدروکوئینون کمتری در ترکیب خود دارند.
ترتینوئین و کورتیکواستروئیدها
برای اینکه رنگ پوستتان روشن‌تر شود پزشکتان ممکن است داروی دیگری هم برای شما تجویز کند. پزشک ممکن است ترتینوئین یا یک کورتیکواستروئید برای شما تجویز کند. در مواردی هم یک کرم تجویز میکند که سه داروی (هیدروکوئینون، ترتینوئین و کورتیکواستروئید) به صورت ترکیبی در آن وجود دارد. به این کرم‌ها کرم سه گانه می‌گویند.
سایر داروهای موضعی (برای مالیدن روی پوست)
پزشک معالج شما برای کمک به روشن‌تر کردن پوستتان ممکن است داروهایی مانند اسید آزلائیک یا اسید کوجیک برای شما تجویز کند.
پیلینگ شیمیایی
پیلینگ شیمیایی پوست با استفاده از قرار دادن محلول شیمیایی به طور مستقیم بر روی پوست برای از بین بردن سلول های مرده و شکل گیری پوست جدیدتر و تازه تر انجام می شود. شایعترین مواد مصرفی شامل فنول، تری کلرواستسک اسید (TCA) و آلفا هیدروکسی اسید می باشد. پزشک معمولاً فرمول دقیقی را بر اساس نیازهای خاص هر مریض اندازه می‌گیرد. تمام پیلینگ ها (خفیف، متوسط و شدید) چند درجه ظاهر ملاسما و ذخیره سازی پیگمانتاسیون را کاهش می دهند. مدت زمان در دسترس برای ریکاوری ، میزان تحمل درد، و و میزان نیاز سریع برای نتیجه گرفتن، همگی باید هنگام گرفتن تصمیم در انتخاب نوع پیلینگ برای درمان ملاسما در نظر گرفته شوند.
میکرودرم ابریژن
شما ممکن است با چندین انتخاب برای درمان ملاسما مواجه شوید، اما درمان میکرودرم ابریژن یکی از کم تهاجم ترین روش ها و بدون ریسک است. این روش شامل پاک کردن پوست با میکروکریستال های آلومینیوم اکساید که باعث لایه برداری لایه خارجی پوست می شود، است. روند میکرودرم ابریژن حدود ٢٠ الی ٣٠ دقیقه طول میکشد.
اکثر اقدامات لایه برداری در لایه خارجی اپیدرم ( stratum corneum) اتفاق می افتد. هدف اصلی آن بیشتر اپیدرم است تا درم، و از نظر پزشکی صحیح است که به این پروسه میکرواپیدرم ابریژن گفته شود. اگر برلایه های عمقی تر پوست اثر بگذارد ، میتواند مضر و همچنین برای بیمار دردناک باشد. و همچنین می تواند باعث ایجاد لکه های دائمی در پوست شود. بعد از بین بردن لایه ی خارجی سلول ها اگر از مواد لایه بردار و روشن کننده استفاده شود به داخل پوست نفوذ میکنند و تاثیر بیشتری می‌گذارند.
بلافاصله بعد از انجام این پروسه، احساس می‌کنید که پوستتان بسیار نرم تر از قبل شده است، اما کمی صورتی رنگ است، اگرچه نیازی نیست که نگران اثرات طولانی مدت باشید ، و فعالیت های روزانه می توانند بلافاصله بعد از اتمام پروسه دوباره انجام شوند. چندین بار این پروسه را همراه با گلیکولیک اسید و درمان پیلینگ تکرار کنید. رنگ پوستتان روشن تر خواهد شد.
میکرونیدلینگ
نیدلینگ درم هنگامی که با محلول دپیگمانته کننده موضعی انجام شود به طور قابل توجهی باعث بهبود ظاهر می گردد. میکرونیدلینگ باعث ایجاد سوراخ های نقطه ای کوچکی در پوست میشود که اکثر آنها به طور موقت منافذ پوستتان را باز میکند. این پروسه برای بدن به عنوان آسیب حس می شود، که منجر به رها شدن فاکتور های رشد که آغازگر تولید کلاژن و الاستین است می شود. پوست شما به آسیب از طریق آغاز کردن پروسه‌ی ترمیم پاسخ می دهد . پوست شما به طور طبیعی وظیفه ترمیم زخم ها ، علائم کشش و چین و چروک ها را به عهده دارد، اما با استفاده از درمان میکرونیدلینگ، پوست در جهت ترمیم تدریجی خود فریب داده می شود.پروسه ایجاد تغییرات در پوست با میکرونیدلینگ بعد از هر بار درمان ماه ها طول میکشد. نتیجه در عرض یک هفته یا حتی چند روز بعد دیده میشود. پوست شما به طور طبیعی در عرض ۴۵ روز خودش را ترمیم میکند، بنابراین با ایجاد کمی تحریک توسط میکرونیدلینگ، تغییرات قابل توجهی ممکن است خیلی سریع تر دیده شود. میکرونیدلینگ در صورتی که در یک سلسله درمانی انجام شود بهتر نتیجه می‌دهد.
درمان کل صورت حدود یک ساعت طول می کشد. وقتی صورتتان بی حس می شود، میکرونیدل استریل منحصر به هر فرد بر روی پوست استفاده می شود و سوراخ های نقطه ای کوچک ایجاد می کند که آغازگر آبشاری از واکنش هایی است که منجر به تحریک ترمیم احیا کننده می شود. قرمز شدن پوست بعد از درمان قابل انتظار است که در عرض چند روز خوب می شود. در طی پروسه ی درمان ، سلول های پوست سیگنال های رشدی به سلول های بنیادی میفرستند. فیبروبلاست های جدید دست به کار می شوند. فیبرهای کلاژنی جدید پوست را ضخیم می کند و زخم های عمیق را پر میکند و یک لایه ی جدید و سالم کلاژنی ( کلاژنز) در محل درمان تشکیل می‌دهد. پروسه ی ترمیم همچنین از رشد سلول های اندوتلیال (لایه ای نازک از سلول ها که مویرگ ها و عروق خونی را می‌پوشانند) منشأ می گیرد.بعد از آن،منجر به تشکیل مویرگ های جدید میشود(آنژیوژنز) تا خونرسانی پوست بهتر شود. با کمی تحریک توسط میکرونیدلینگ، تغییرات زیادی خیلی سریع دیده میشود. (درمان می تواند یک بار در ماه انجام شود.)
لیزر درمانی
در مواردی که لک‌های پوستی که در اثر ازدیاد رنگدانه‌های پوستی ایجاد می‌شوند تیره‌تر باشند و یا در مواردی که لایه‌برداری و استفاده از محصولات محافظت کننده پوست در درمان آنها مؤثر واقع نشود از روش لیزر درمانی استفاده میکنند. این روش برای درمان عارضه‌های پوستی عملکرد بسیار خوبی دارد و میتواند امیدوار کننده باشد. اما این روش درمان ممکن است کمی طول بکشد و برای به دست آمدن نتیجه مطلوب ممکن است به ۴ جلسه درمانی یا حتی بیشتر هم نیاز باشد. برای درمان مشکلات ناشی از رنگدانهها از روش‌های درمانی مانند لایه برداری پوست با لیزر Co2 فرکشنال استفاده میشود.
علاوه بر این گفته میشود که لیزر در برخی افراد میتواند باعث افزایش تولید رنگدانهها شده و لک‌های صورت را تشدید نماید. با استفاده از لیزر Q – Switch که پالس‌های کوتاهی را در طول درمان ارسال میکند می‌توان رنگ‌دانه‌هایی که در عمق مشخصی از پوست قرار دارند را به صورت انتخابی از بین برد؛ بدون این که بافت اطراف آن آسیبی ببیند. توصیه میشود که از لیزر Q – Switch با سطح انرژی پایین در هنگام درمان لک‌های صورت استفاده شود تا باعث تحریک و التهاب پوست نشود بنابراین اثرات نامطلوب و هایپر پیگمنتاسیون ناخواسته به حداقل ممکن کاهش می‌یابد. این روش باید روی قسمت‌های کوچکی از سطح پوست افراد مستعد به ایجاد اسکار و لک های صورت آزمایش و تست شود. در صورتی که لک‌های صورت به دلیل عدم تعادل هورمونی و افزایش سطح هورمون استروژن ایجاد شده باشد، لیزر درمانی برای رفع لک‌های صورت مؤثر واقع نخواهد شد و تنها لک‌هایی که ناشی از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب باشد را می‌توان با کمک این روش درمان نمود.
آیا میدانستید بعد از درمان اختلالات هورمونی یا ابتلا به تخمدان پلی کیستیک باید لیزر صورت انجام شود ؟
مراقبت های پس از درمان ملاسما
بعد از برطرف شدن ملاسما ممکن است نیاز باشد شخص همچنان درمان خود را ادامه دهد که این قسمت از درمان را پزشک متخصص پوست درمان نگهدارنده می‌نامد. درمان نگهدارنده باعث میشود که ملاسما مجددا بروز پیدا نکند. فرد میتواند با استفاده از کرم‌های ضد آفتاب باکیفیت و گذاشتن کلاه نقاب‌دار بزرگ در طول روز مانع بروز جدد ملاسما شود.
چنانچه بعد از درمان ملاسما با هریک از علائم زیر رو به رو شدید با پزشک خود تماس بگیرید:
سوزش و حساسیت پوست
تیره شدن رنگ پوست
سایر عوارض احتمالی
سوالات رایج درباره لکه های پوستی (ملاسما)
ملاسما چگونه تشخیص داده می شود؟
ملاسما به راحتی از طریق ظاهر مشخص لکه های قهوه ای روی صورت تشخیص داده می شود. درماتولوژیست ها پزشکانی هستند که در زمینه اختلالات پوستی تخصص دارند و اغلب ملاسما را از طریق معاینه بصری پوست تشخیص می دهند. یک نور مشکی یا نور چوب ( ٣۴٠-۴٠٠ nm ) می تواند در تشخیص ملاسما کمک کند، اگرچه که برای تشخیص ضروری نیست. در اغلب موارد، ملاسمای مخلوط که به معنی از بین رفتن رنگ به دلیل پیگمنت های موجود در اپیدرم و درم است، تشخیص داده میشود. به ندرت ممکن است برای پیدا کردن سایر علت های هایپرپیگمانتاسیون موضعی پوست نیاز به بیوپسی پوست باشد.
آیا می شود از ملاسما پیشگیری کرد؟
گاهی اوقات می توان با اجتناب کردن از قرار گرفتن در برابر نور خورشید از ملاسما پیشگیری کرد. در اکثر موارد، پیشگیری کردن سخت است. افرادی که سابقه خانوادگی ملاسما دارند باید احتیاط بیشتری برای پیشگیری از ملاسما کنند. مهمترین راه پیشگیری از بروز ملاسما و پیری زودرس دوری از تابش خورشید است. اگر دوری کردن از تابش خورشید امکان پذیر نیست، باید از کلاه ، عینک دودی، کرم ضد آفتاب با بلاک کننده های فیزیکی استفاده شود.
چه کرم ضد آفتابی (SPF) برای ملاسما پیشنهاد می شود؟
فاکتور محافظت از خورشید روزانه به میزان حداقل ۵٠ که شامل بلاک کننده های فیزیکی از جمله زینک اکساید و تیتانیوم اکساید باشد، برای جلوگیری از اشعه ی فرابنفش UV توصیه می شود، اما مهم است که کرم ضد آفتاب در برابر UVA هم حفاظت کننده باشد. بلاک کننده های شیمیایی ممکن است نتوانند به طور کامل به اندازه ی زینک یا تیتانیوم در برابر هر دو نوع UV-A و UV-B محافظت کننده باشند. استفاده ی مرتب از کرم ضد آفتاب باعث افزایش اثر درمان های ملاسما می شود.
