تبخال پوستی (هرپس)
تبخال یا هرپس سیمپلکس (به انگلیسی: Herpes simplex) یک بیماری ویروسی است که توسط ویروسی به همین نام ایجاد می‌شود و موضع درگیر به صورت التهاب و مجموعه تاول‌های ریز نمایان می‌شود. ویروس هرپس سیمپلکس عامل بیماری تب خال در صورت، آلات تناسلی هر دو جنس، مغز، چشم و گاهی حتی فلج بل نیز می‌گردد. برای تبخال هنوز درمان قطعی وجود ندارد و اگر ویروس وارد بدن شود تا پایان عمر همراه شخص خواهد ماند و در هنگام ضعف دفاعی بدن بروز می‌نماید. اگرچه در برخی بیماران و پس از چندین سال عود بیماری، به ناگهان تظاهر مجدد تبخال از بین می‌رود اما هم‌چنان ناقل ویروس به دیگران خواهند بود.
علائم و نشانه‌های تبخال
بسیاری از افرادی که به ویروس تبخال مبتلا می شوند، هیچ علامتی ندیده و احساس نمی کنند. در صورت بروز علائم (آنچه که شما می بینید) و یا نشانه ها (آنچه شما احساس می کنید)، فرد ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
سوزن شدن، خارش، یا سوزش
قبل از ظاهر شدن تبخال، ممکن است احساس سوزن شدن، خارش، یا سوزش برای یک روز یا بیشتر در پوست ایجاد شود.
زخم
یک یا چند تاول آبکی دردناک ممکن است در پوست ظاهر شود. تاولها قبل از بهبود پاره می شوند و اغلب مایعی از آنها تراوش می کند و به شکل پوسته خشک درمی آیند. بین ۲ تا ۲۰ روز پس از تماس با فرد مبتلا، اولین زخم‌ها ظاهر می‌شوند. زخم‌ها ممکن است از ۷ تا ۱۰ روز بر روی پوست باقی بمانند. محل ایجاد زخم‌ها بسته به نوع ویروس متفاوت است.
تبخال دهانی (HSV-1)
اکثر تبخالها بر روی لبها یا اطراف دهان ظاهر می شوند. گاهی تبخالها بر روی صورت یا زبان نیز ایجاد می شوند. اگر چه این نواحی شایع ترین محل پیدایش تبخال هستند، تبخال ها ممکن است در هر نقطه‌ای از پوست ظاهر شوند.
تبخال ناحیه تناسلی (HSV-2)
تبخال ها معمولاً در آلت تناسلی مردان، مهبل(واژن)، باسن، و یا مقعد ایجاد می‌شوند. زنان ممکن است به تبخال داخل واژن مبتلا شوند. همانند تبخال دهانی، این تبخالها نیز می‌توانند در هر نقطه از پوست ظاهر شوند.
علائم شبیه آنفولانزا
تب، درد عضلانی، یا تورم غدد لنفاوی در گردن (تبخال دهانی) یا کشاله ران (تبخال تناسلی).
مشکلاتی در ادرار کردن
افراد (اغلب زنان) مبتلا به تبخال تناسلی ممکن است با مشکلاتی در ادرارکردن و یا احساس سوزش در هنگام ادرار مواجه شوند.
عفونت چشمی (هرپس کراتیت)
گاهی اوقات ویروس تبخال می تواند یک یا هر دو چشم را مبتلا کند. در این صورت، شما ممکن است درد، حساسیت به نور، تیک عصبی پلک و احساس وجود خاک در چشم را تجربه کنید. عدم درمان سریع تبخال، ممکن است منجر به ایجاد تبخال در چشم شود که به خودی خود موجب تاری دید و حتی از دست دادن بینایی می‌شود.
تبخال معمولاً در اطراف دهان یا روی اندام تناسلی ظاهر می‌شود، اما می توانند در هر نقطه دیگری از پوست نیز ایجاد شوند. اگر علائم و نشانه های تبخال در شما ایجاد شود، مدت زمان ماندگاری آنها به شرح زیر است:
• تبخال های دهانی: ۲ تا ۳ هفته
• تبخال های ناحیه تناسلی: ۲ تا ۶ هفته (در اولین بروز)
فاکتورهای خطر تبخال
اغلب افراد در در دوران نوزادی یا کودکی به HSV-1 (هرپس سیمپلکس نوع ۱) مبتلا می‌شوند. تبخال لب کودکان می‌تواند از طریق تماس پوست به پوست با یک فرد بزرگسال حامل ویروس انتشار پیدا کند. برای انتشار ویروس نیازی نیست که حتما فرد بالغ تبخال داشته باشد.
ویروسHSV-2 (هرپس سیمپلکس نوع ۲) معمولاً از طریق تماس جنسی ایجاد می‌شود. حدود ۲۰٪ از بزرگسالان فعال از نظر جنسی در ایالات متحده به HSV-2 مبتلا هستند. برخی از افراد بیشتر در معرض ابتلا به ویروس HSV-2 هستند. این افراد عبارتند از:
- زنان
- افرادی که دارای شریک های جنسی متعدد هستند.
- افرادی که برای اولین بار در سن جوانی رابطه جنسی داشته اند.
- افرادی که به عفونت‌های مقاربتی دیگر مبتلا هستند.
- افرادی که به دلیل یک بیماری یا مصرف دارو دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند.
چگونه افراد به تبخال دهانی مبتلا می‌شوند؟
فرد مبتلا به HSV-1 (هرپس سیمپلکس نوع ۱) می‌تواند آن را به شخص دیگری انتقال دهد از طریق:
- روبوسی کردن.
- تماس پوست فرد ، مانند نیشگون گرفتن لپ کودک.
- استفاده مشترک از وسایلی چون نقره جات، رژ لب، و یا تیغ صورت تراشی.
چگونه افراد به تبخال ناحیه تناسلی مبتلا می‌شوند؟
تبخال تناسلی پس از تماس با HSV-1 و یا HSV-2 دریافت می‌شود. بسیاری از افراد تبخال تناسلی را از HSV-2، در هنگام رابطه جنسی دریافت می‌کنند. اگر فرد مبتلا به تبخال رابطه جنسی دهانی برقرار کند، HSV-1 می‌تواند به ناحیه تناسلی انتشار یافته و باعث ایجاد تبخال بر روی دستگاه تناسلی شود.
مادران می‌توانند ویروس تبخال را در هنگام زایمان به نوزاد خود انتقال دهند. اگر نوزاد در زمان اولین ابتلای مادر به تبخال ناحیه تناسلی متولد شود، با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
هنگامی که یک شخص به ویروس تبخال مبتلا می‌شود، ویروس هرگز بدن را ترک نمی‌کند. پس از اولین بروز، ویروس از سلولهای پوست به سمت سلولهای عصبی حرکت می‌کند. این ویروس برای همیشه در سلولهای عصبی باقی می‌ماند. اما معمولاً فقط در آنجا باقی می‌ماند. در این مرحله، گفته می‌شود که ویروس خفته یا خواب است. اما می‌تواند دوباره فعال شود.
برخی از عواملی که می تواند باعث بیداری مجدد ویروس شوند عبارتند از:
- استرس
- بیماری
- تب
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید.
- دوره‌های قاعدگی.
- عمل جراحی
پیشگیری از بروز تبخال
افرادی که به علل اکتسابی یا ارثی از سیستم ایمنی ضعیف تری برخوردارند، تبخال در دهان، حلق و کام دیده می شود. رعایت چند نکته در درمان شایع ترین نوع تبخال یعنی تبخال ناحیه اطراف لب ها که اغلب هنگام بیماری یا اضطراب بروز می کند، موثر است . دراین حالت مسواکی نو برای شستشوی دندانها انتخاب کنید و بعد از بهبود بیماری حتماً آن را دور بیندازید.
توصیه می‌کنم از تماس با ترشحات بزاقی یا بوسیدن فردی که تبخال زده خودداری کنید تا شما هم تبخال نزنید.
همچنین مسواک خود را در جای خشک نگهداری کنید و هنگام استفاده از آن از تماس لبه خمیر دندان با مسواک خودداری کنید.
ورزش، تمدد اعصاب و دورکردن افکارمنفی و کاهش فشارعصبی واسترس در درمان و پیشگیری از تبخال موثرند .
ضمن اینکه بازگشت مکرر تبخال در اغلب افراد نشانه کمبود گروهی از ریزمغذی ها مانند آهن و گروه ویتامین ب است که می توان با تامین آنها بازگشت تبخال را دراین افراد متوقف کرد .
به یاد داشته باشید مرحله اول بروز تبخال به صورت علایم موضعی مانند گزگز، سوزش و خارش است. و چنانچه این علایم پیدا شود، بروز تبخال قابل پیشگیری نیست.
اگر کسى براى اولین بار با این ویروس تماس داشته باشد، پس از بروز عفونت تبخال در ناحیه دهان، ویروس مربوطه به عمق بدن می رود و خود را مخفى می‌کند. بعد از سال‌ها و یا حتى در مدتی کمتر، احتمال دارد دوباره ویروس شعله ور و دردسرزا شود.
اینکه چه شرایطى سبب می‌شود ویروس خفته دوباره بیدار شود مقوله اى است که جا براى بحث بسیار دارد. اما به طور خلاصه شرایطى همچون تب، آنفلوآنزا، سرماخوردگى، فشارهاى روحى و روانى ، صدمات به لب و یا جراحى‌هاى روى نواحى دهان و لب از جمله ی این موارد هستند.
از این رو روش برخورد با تبخال مهم‌ترین اصلى است که در مواجهه با این بیمارى باید آموخت تا از عوارض آن در امان ماند.
هوای سرد، آفتاب داغ و تضعیف دستگاه ایمنی ممکن است به بروز مکرر تبخال در فرد منجر شود.
برای پیشگیری از انتشار تبخال به سایر مناطق بدن و یا انتقال به اشخاص دیگر روش های زیر بسیار مفید خواهد بود؛ از تماس پوستی و یا بوسیدن دیگران در زمان بروز تاولها بپرهیزید.
ویروس از راه ترشح تاولها به سرعت گسترش می یابد.
وسایل شخصی تان را با دیگران مشترک نکنید. ظروف غذاخوری، حوله ها و سایر وسایل می توانند ویروس را در زمان بروز تاولها گسترش دهند.
دستهایتان را همواره تمیز نگه دارید. وقتی تبخال زده اید دستها را به دقت قبل از تماس با افراد دیگر بشویید. در هنگام تماس با سایر نقاط بدن دقت کنید.
چشمها و آلت تناسلی مناطقی هستند که مستعد پذیرش و گسترش ویروس می باشند. از عوامل خطر ساز بپرهیزید. از موقعیت هایی که باعث بروز تبخال می شوند دوری کنید مانند قرار گرفتن به مدت طولانی در معرض آفتاب.
از ضد آفتاب استفاده کنید. به لبها و صورت قبل از قرار گرفتن در معرض آفتاب چه تابستان و چه زمستان، ضد آفتاب بزنید، تا دچار تبخال نشوید.
مراقبت شخصى
تبخال معمولاً بدون درمان ناپدید مى‌شود. در طول مدتى که تبخال وجود دارد با رعایت نکات زیر مى توانید از ناراحتى رهایى یابید:
استفاده از کرم ها: کرم هاى معمولى که بدون نسخه پزشک به فروش مى رسند ممکن است راحتى شما را فراهم کنند، اما انتظار نداشته باشید که بهبودى را تسریع کنند.
استفاده از مسکن ها از جمله آسپیرین، استامینوفن و ایبوپروفن براى تخفیف درد. به کودکان هیچ گاه آسپیرین ندهید. آسپیرین مى تواند یک عارضه نادر و بالقوه کشنده را به نام نشانگان “راى” در کودک ایجاد کند.
اجازه بهبود به ضایعه بدهید: از فشار دادن، کندن یا سوراخ کردن تاولها بپرهیزید.
درمان تبخال
هیچ روش درمان تبخال وجود ندارد. اما خبر خوب این است که تبخالها اغلب بدون درمان محو می‌شوند. بسیاری از مردم به این دلیل برای درمان تبخال اقدام می‌کنند که درمان علائم را تسکین داده و مدت زمان بروز بیماری را کوتاه می‌کند.
اکثر افراد با یک داروی ضدویروس درمان می‌شوند. یک کرم یا پماد ضدویروس می‌تواند احساس سوزش، خارش، یا سوزن سوزن شدن را کاهش دهد. یک داروی ضد ویروس دهانی (قرص) یا داخل وریدی (تزریق) می تواند مدت زمان بروز تبخال را کوتاه کند.
داروهای ضدویروس تجویزی تاییدشده برای درمان هر دو نوع تبخال عبارتند از:
- آسیکلوویر
- فامسیکلوویر
- والاسیکلوویر
مصرف روزانه این داروها می‌تواند شدت و فرکانس بروز تبخال را کاهش دهد. این داروها همچنین می‌تواند به پیشگیری ازانتشار ویروس توسط افراد مبتلا کمک کند.
با توجه به اینکه تشخیص و درمان و همچنین نوع دارو و دوره درمان بیماری هرپس امری تخصصی است، در صورت بروز علایم، به مطب دکتر سارا لطفی مراجعه نمائید.
تسکین درد و ناراحتی
موارد زیر می‌تواند به تسکین درد تبخال کمک کند:
- استفاده از داروهای بدون نسخه ، مانند بنزوکائین و ال- لیزین، بر روی تبخال.
- قرار دادن یخ بر روی تبخال.
- اجتناب از عوامل تشدیدکننده بروز مجدد تبخال از جمله استرس و آفتاب‌سوختگی.
پیشگیری از انتشار ویروس
موارد زیر می‌تواند خطر انتشار ویروس تبخال را کاهش دهد:
تبخال دهانی (هرپس سیمپلکس نوع ۱)
اگر به زخم تبخال بر روی صورت خود مبتلا هستید:
- با کسی روبوسی نکنید.
- رابطه جنسی دهانی برقرار نکنید.
- از نقره جات، فنجان، حوله، و رژ لب مشترک استفاده نکنید.
- اگر در ناحیه تبخال احساس سوزن سوزن شدن ، سوزش، خارش یا درد دارید، از تماس دیگر نواحی بدن با عضو مبتلا جلوگیری کنید.
برای جلوگیری از انتشار تبخال به دیگر قسمت‌های بدن خود می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- پس از تماس با تبخال دست های خود را بشویید.
- از یک گوش‌پا ک‌کن برای مالیدن دارو به تبخال استفاده کنید.
تبخال تناسلی (هرپس سیمپلکس نوع ۲)
در هنگام ابتلا به تبخال یا بروز علائم آن، با افراد غیرمبتلا رابطه جنسی برقرار نکنید.
اگر زخم یا نشانه ای ندارید، از کاندوم لاتکس برای کاهش خطر انتشار ویروس استفاده کنید. باید بدانید که حتی در صورت استفاده از کاندوم هم اگر ویروس با پوست مجاور که توسط کاندوم پوشیده نشده، تماس پیدا کند، انتشار ویروس صورت می‌گیرد.
اگر باردار هستید، در صورت ابتلای خود یا شریک جنسی خود به تبخال ناحیه تناسلی حتماً پزشک خود را مطلع سازید. شما ممکن است برای جلوگیری از انتقال ویروس به نوزاد خود نیاز به مصرف دارو در پایان دوران بارداری خود داشته باشید.